برگزیده الاغانی - جلد 2

شرح احوال و منتخب آثار بیش از سیصد و سی شاعر ترانه سرای عرب
کتاب الاَغانی نوشته ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین بن محمد اموی قرشی شامل برگزیده آوازها و دانشنامه شعر و ادب و قصه‌ها و اساطیر و موسیقی عرب در عصر جاهلی و اموی و صدر دولت عباسی تا آخر قرن سوم هجری است. هر آواز را با شرح حال شاعر و خواننده و نوازنده و آهنگ ساز و تفصیل لحن آن ثبت کرده و وزن عروضی و مشکلات لغوی و مناسبات تاریخی و نوادر و حکایات مربوط به آن را در ذیل هر آواز بیان کرده‌است.
تاریخ شروع تألیف اغانی معلوم نیست و در ثبت روایات نظم طبقاتی و تاریخی و الفبایی رعایت نشده‌است. الاغانی سند اصالت موسیقی ایرانی در فرهنگ عربی و بزرگ‌ترین و مشروح‌ترین مجموعه ادبی و بیانگر اوضاع اجتماعی و فرهنگی و زندگی درباری و شهری و صحرایی و وضع لباس و خوراک و خلقیات و آداب و عادات عرب است. نثر کتاب روان و فصیح است و از منابع موثق و مهم متون کلاسیک عربی است. اغانی جمع واژه أغنیه (به ضم یا کسر همزه و تشدید یا تخفیف یاء مفتوح) کلام موزون و آهنگینی است که به آواز و با ساز خوانده می‌شود. مترادف آن در فارسی ترانه است.
به‌علاوه خزانه افکار و لغات و مضامین و امثال و حکم و اشعار عربی رایج در فارسی است. افسانه‌های عشقی مانند لیلی و مجنون و اسامی عرایس الشعر مثل سعدی و سلمی و ثریا و... و اسامی منازل عرب در ادبیات فارسی غالباً از اغانی گرفته شده‌است. این دانشنامه نشان می‌دهد که موسیقی در پایتخت خلافت، هنر ایرانیان بوده و عود فارسی و اصطلاحات و تعالیم موسیقی را آنها در عربی رایج ساختند. خلاصه آنکه اغانی دانشنامه فرهنگ و هنر و ادبیات عرب قدیم و جامع اخباری است که در کتاب‌های اغانی قبل از او نوشته شده و سند عمده تاریخ تطور شعر و موسیقی در زبان عربی است.
این کتاب دائره المعارف بزرگی در زمینه شعر و ادب و هنر، قصه و افسانه، انساب و ایام، مثالب قبایل اعراب و موسیقی عرب در عصر جاهلی و بعد از اسلام و نیز دوران اموی و زمان اول عباسیان است.
این کتاب از منابع مهم برای تاریخ تطور و تحول شعر و موسیقی در زبان عربی و همچنین سند اصالت موسیقی ایرانی در فرهنگ عربی است و چون موضوعات کتاب بسیار وسیع و گسترده است، لذا بحث هائی از قبیل اوضاع اجتماعی، فرهنگی و زندگی درباری و مردم عادی و شهری و صحرایی، آداب و خلقیات و عادات عرب، در لابلای کتاب آمده است. نویسنده آن "قاضی ابوالفرج علی بن حسین اصفهانی" نویسنده و ادیب، در قرن چهارم هجری قمری است.